Αρχή

Ναι, ο Λωτρέκ έχει επιγόνους

TEYXΟΣ 15, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017


Ειρήνη Οράτη
Επιμελήτρια Συλλογής Έργων Τέχνης Alpha Bank

 

ΑΦΙΣΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΡΟΥΔΗΣ

 

Για το αν ο Λωτρέκ έχει επιγόνους ανάμεσα στους σημερινούς σχεδιαστές αφίσας αναρωτήθηκε ο Ολλανδός γραφίστας Άντον Μπίκε, στον οποίο ανήκει η σύλληψη της ιδέας και η καλλιτεχνική επιμέλεια της έκθεσης «Le Nouveau Salon des Cent. Exposition Internationale d’ affiches».

 

Ιδέα που γεννήθηκε με αφορμή τον προβληματισμό των μελών του Club des Partenaires du Musée Toulouse-Lautrec το 1998, όταν έπρεπε να αποφασίσουν με ποιο τρόπο θα τιμούσε το Μουσείο Τουλούζ-Λωτρέκ τα εκατό χρόνια από τον θάνατο του ζωγράφου, το 1901.
Τελικά, η παράτολμη ιδέα του Α. Μπίκε έγινε πράξη, και μάλιστα με αναπάντεχο ενθουσιασμό από όλες τις πλευρές: ο Μπίκε θεωρώντας όλους τους σύγχρονους μεγάλους γραφίστες «οικογένεια» του Λωτρέκ, απευθύνθηκε σε αυτούς – τους περισσότερους άλλωστε τους γνώριζε πολύ καλά-, ζητώντας τους να σχεδιάσουν μια αφίσα για την επέτειο αυτή.

Η ιδέα του ήταν περισσότερο από πρωτότυπη, ήταν εξαιρετικά έξυπνη, ενώ το όλο σχέδιο είχε ως πυρήνα του τον αριθμό 100: μια διοργάνωση για τα εκατό χρόνια από τον θάνατο του Λωτρέκ, με εκατό γραφίστες που θα συμμετείχαν σε μια έκθεση με τίτλο «To Νέο Σαλόν των Εκατό» («Le Nouveau Salon des Cent»). Έτσι, αντί για μια τιμητική έκθεση επετείου, δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο γεγονός με άπειρες προεκτάσεις, με πολλές ερμηνευτικές δυνατότητες και με διάρκεια στον χρόνο.
Συγκεκριμένα, οι εκατό –πραγματικά κορυφαίοι- γραφίστες των αρχών του 21ου αιώνα που επιλέχθηκαν ήταν γραφίστες που είχαν ασχοληθεί κυρίως με τον σχεδιασμό αφισών για πολιτιστικά γεγονότα, εκθέσεις και φεστιβάλ. Συγκεντρώθηκαν οι καλύτεροι γραφίστες, οι περισσότεροι μέλη της Alliance Graphique Internationale, και με την προτροπή του Μπίκε σχεδίασαν προς τιμή του δασκάλου τους.

Επίσης, ως οικογένεια του Δασκάλου, προσάρμοσαν το όνομά τους ανάλογα. Στα ονόματα όλων το πρώτο τους επίθετο είναι: Τoulouse. Όλοι οι γραφίστες υπογράφουν με το νέο τους επίθετο, από τον αμερικανό Charles Toulouse-Anderson έως τον Ιάπωνα Τadanor Toulouse -Yokoo. Επίσης, με βάση το μοναδικό έντονο, κόκκινο μονόγραμμα τυπωμένο σε όλες αφίσες του Λωτρέκ, HTL σε στρογγυλό περίγραμμα και με τον ίδιο τύπο γραφής, δημιουργήθηκαν εκατό μονογράμματα των σχεδιαστών, με το νέο τους όνομα.Η μοναδική δέσμευση από την οργανωτική επιτροπή ήταν να υπάρχει το κείμενο Le nouveau Salon des Cent. Exposition Internationale d’ affiches. Hommage ή Ode à Toulouse-Lautrec σε κάθε αφίσα, όμως ακόμα κι αυτό αφέθηκε στην ελεύθερη χρήση από τον κάθε γραφίστα. Το θέμα μπορούσε να αναπτυχθεί με απόλυτη ελευθερία στη θεματική και στην εκτέλεση. Γραφίστες μεγάλης εμπειρίας και απρόβλεπτης έμπνευσης σχεδίασαν προς τιμήν του Λωτρέκ αφίσες κάθε είδους: η παράξενη φιγούρα του Λωτρέκ, η μορφή του, το ιδιαίτερο bowler hat καπέλο του, τα υλικά του, οι φιγούρες των τραγουδιστών και των χορευτριών στα cafe-concerts και στα θέατρα της belle époque στο Παρίσι, οι λυρικές, εύκαμπτες, χυμώδεις γραμμές του, ο παράξενος κόσμος του και πώς μεταφέρεται στο σήμερα. Κυριολεκτικές ή συμβολικές συνθέσεις που υπενθυμίζουν, υπονοούν ή εικονογραφούν σχεδόν πάντα με χιούμορ. Σχεδιασμένες ελεύθερα, φωτογραφημένες με κολάζ, με χρήση ψηφιακών συμπληρωμάτων, με πολύ χρώμα, γοητευτικά επίπεδες, πλησιάζουν τον καλλιτέχνη που δεν μπορούν να αγγίξουν. Όπως γράφει και ο Αλέν Βέιγ στο κείμενό του στον κατάλογο της έκθεσης: Τα σχέδια που πήραμε στην πλειονότητά τους κλίνουν προς την εικονογράφηση, σοφή επιλογή για να αποτίσεις φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο με τον οποίο είναι δύσκολο να αναμετρηθείς.

Τα εκατό ηλεκτρονικά αρχεία που συγκεντρώθηκαν υπώθηκαν σε αφίσες διαστάσεων 100×70 εκ. στην Imprimerie Escourbiac στην Τουλούζη, σε χαρτί Phoenix Motion των 170 γραμμαρίων, χορηγία της γερμανικής χαρτοποιίας Scheufelen. Τυπώθηκαν 250 εκθεσιακές ενότητες των εκατό αφισών, μέσα από μια επιτυχέστατη συνεργασία και με χορηγούς τους ίδιους για όλα τα παραπάνω.
Ταυτόχρονα, κυκλοφόρησε και μια δίγλωσση έκδοση με κείμενα για την ιδέα, την εκτέλεση και με αναφορές στα έργα, καθώς και βιογραφικά των σχεδιαστών, που έχουν συνταχθεί από τους ίδιους, μαζί με φωτογραφίες τους, οι περισσότερες από τις οποίες τους απεικονίζουν ανάλογα.
Πρώτη, επετειακή παρουσίαση της έκθεσης στο Kέντρο Ζωρζ Πομπιντού στο Παρίσι και ταυτόχρονα στο Μουσείο Τουλούζ-Λωτρέκ στο Αλμπί στο διάστημα Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου 2001. Κατόπιν, η έκθεση παρουσιάστηκε σε πολλές πόλεις στον κόσμο και το 2009 επέστρεψε στο Παρίσι, στο Mουσείο Διακοσμητικών Τεχνών, όπου παρουσιάστηκε σε έναν αποδομημένο χώρο και εμπλουτίστηκε με τις 26 πρωτότυπες αφίσες του Λωτρέκ από τη συλλογή του Μουσείου σε μια εκπληκτική παρουσίαση.

Η ιδέα για την παρουσίαση της έκθεσης «Le nouveau Salon des Cent. Exposition Internationale d’ affiches» στην Αθήνα με την ιδέα της προσθήκης των πρωτότυπων αφισών του Λωτρέκξεκίνησε από την έκθεση του 2013 στο Παρίσι. Όπως και στην πρώτη διοργάνωση, έτσι και στην Αθήνα, η έκθεση είναι αποτέλεσμα συνεργασίας μεταξύ της Συλλογής Έργων Τέχνης της Alpha Bank, του περιοδικού gr design και του Μουσείου Μπενάκη, με την αιγίδα του Μουσείου Τουλούαζ -Λωτρέκ στο Αλμπί. Η Εθνική Πινακοθήκη, συνδράμοντας ουσιαστικά στην έκθεση, παραχωρεί πέντε αφίσες από τη συλλογή της, από τις πρώτες του Λωτρέκ, χρονολογημένες από το 1891 έως το 1895, που συμπληρώνονται από την αφίσα του Πιέρ Μπονάρ για την έκθεση Salon des Cent του 1896:
Henri de Toulouse – Lautrec
Moulin Rouge, 1891
Έγχρωμη λιθογραφία 194×122 εκ. ( σε δύο φύλλα)

Aux Ambassadeurs. Aristide Bruant dans son cabaret, 1892
Έγχρωμη λιθογραφία 149×100 εκ.

Divan Japonais, 1892-93
Έγχρωμη λιθογραφία 79,5×59,5 εκ.

La loge au mascaron doré, 1893
Έγχρωμη λιθογραφία 50×32,3 εκ.

La Revue Blanche, 1895
Έγχρωμη λιθογραφία 130×95 εκ.

Pierre Bonnard
Salon des Cent, 1896
Έγχρωμη λιθογραφία 63,5×44,5 εκ.

Επιπλέον και με την επιμέλεια του σημαντικότερου σήμερα Έλληνα γραφίστα Δημήτρη Αρβανίτη, μέλους της Alliance Graphique Internationale, επελέγησαν 16 Έλληνες καλλιτέχνες και γραφίστες να σχεδιάσουν, επίσης, ως «οικογένεια» του Λωτρέκ μια αφίσα για εκείνον, δεκαέξι καλλιτέχνες, όσα και τα χρόνια που μεσολάβησαν από την επετειακή έκθεση του 2001, αλλά και για να συνδέσουν την έκθεση εκείνη με τις δυνατότητες σήμερα και τις ικανότητες τώρα Ελλήνων γραφιστών να μπορούν και οι ίδιοι να επιβεβαιώσουν τον Άντον Μπίκε ότι υπάρχουν επίγονοι του Λωτρέκ και μερικοί εργάζονται στην Ελλάδα.