SAMSUNG CSC

Γράφει o Κώστας Θ. Καλφόπουλος

Μουσείο, αεροπλάνο, έκδοση: τρεις διαφορετικές «πλατφόρμες», όπου κυριαρχεί το ντιζάϊν, σε μια διαρκή και γόνιμη συνομιλία με το comic, το βιομηχανικό σχέδιο, τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική, στην επικοινωνιακή και αισθητική του διάσταση.

Σε μια αλληλένδετη σχέση φόρμας και λειτουργίας, όπου ο φετιχιστικός χαρακτήρας του εμπορεύματος παραμερίζει, έστω πρόσκαιρα, για να δώσει τη θέση του σε μία «αισθητική αγωγή», ο «χάρτινος ήρωας» του Ερζέ αποδεικνύεται, ακόμα μια φορά, πιο ισχυρός από τους «κακούς που απειλούν τη συνοχή του κόσμου: στον φαντασμαγορικό του κόσμο, η καθαρότητα της γραμμής (του σχεδιαστή) συμβαδίζει με την καθαρότητα της ανθρώπινης ψυχής (του ήρωα).

«Προσδεθείτε και μην καπνίζετε»
Τον Μάρτιο του 2015, όταν το design συνάντησε το comic, συνέβησαν πολλά: πρώτον, η Brussels Airlines, σε συμφωνία και συνεργασία με τη Moulinsart, το «Ίδρυμα Ερζέ», που διαχειρίζεται τον «κόσμο του δημιουργού του Τεν-τεν, Ερζέ» (κατά κόσμον Ζωρζ Προσπέρ Ρεμί), έθεσε σε κυκλοφορία ένα Airbus A320 σχεδιασμένο εξ ολοκλήρου πάνω στα μοτίβα της περιπέτειας «Ο θησαυρός του Κόκκινου Ρακάμ». Δεύτερον, επιβεβαιώθηκαν ακόμα μια φορά οι «εκλεκτικές συγγένειες» ανάμεσα στις δύο τέχνες, και υλοποιήθηκε με τον πλέον εμφατικό τρόπο η αλληλεπίδραση ανάμεσα στο σχέδιο και τον σχεδιασμό, καθώς για πρώτη φορά τα δύο Diskurs παίρνουν εξ ολοκλήρου σχήμα και μορφή ενός «ιπτάμενου comic» (αν και ο «πρόδρομος» αυτής της ιδέας βρίσκεται στα μαχητικά αεροσκάφη της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου, όταν καταδιωκτικά και βομβαρδιστικά της USAF έφεραν σε μέρη της ατράκτου και στα πτερύγια εικόνες και σχέδια από τον χώρο των κόμιξ και των pin-up girls). Τρίτον, μετατρέπεται ολόκληρο το αεροσκάφος, στην επιφάνεια και τους εσωτερικούς του χώρους, σε μια «μηχανή του χρόνου», καθώς ο επιβάτης έχει την (ψευδ)αίσθηση πως ταξιδεύει με -και σε- μια περιπέτεια του πλέον δημοφιλούς και αναγνωρίσιμου ήρωα στην ιστορία των κόμιξ. Τέλος, το εγχείρημα συγγενεύει άμεσα και ταυτόχρονα απογειώνει (στην κυριολεξία) μία συγγενή πρωτοβουλία: την υλοποίηση του Μουσείου Ερζέ, που «συνομιλεί» με ό,τι αγαπούσε ο δημιουργός του Τεν-τεν: με τη ζωγραφική, τη γλυπτική, το ντιζάϊν και την αρχιτεκτονική.

Ένα Μουσείο σαν comic
Το βιβλίο του Musée Hergé ξεχωρίζει εξ αρχής από άλλες σχετικές εκδόσεις. Στο σκληρό λευκό εξώφυλλο αποτυπώνεται χαραγμένο το προφίλ του Τεν-τεν, μεταξύ έκπληξης και απορίας, που κυριαρχεί και υποκαθιστά κάθε άλλη σχετική πληροφορία στο «παρακείμενο», ενώ αποτυπώνει έντονα τη ligne claire (καθαρή γραμμή) του δημιουργού, παίζοντας με τρία βασικά χρώματα: άσπρο, μαύρο, κόκκινο. Η έκδοση αποτελεί ένα εξαιρετικό υπόδειγμα στον χώρο των συναφών «λευκωμάτων» ή «καταλόγων» για έναν επιπλέον λόγο: ακολουθεί στην υλοποίησή της τη «φιλοσοφία» του Μουσείου. Όπως επισημαίνει ο αρχιτέκτονας Christian de Portzamparc (με σημαντικό έργο σε δημόσια κτήρια), σχεδίασε το Μουσείο «στο πνεύμα του προτύπου του Λε Κορμπυζιέ, «σαν έναν αρχιτεκτονικό περίπατο»: «Ήθελα να δημιουργήσω έναν χώρο από μεμονωμένους χώρους, στους οποίους υπάρχει και εξελίσσεται μία αφήγηση, ένα είδος ψυχικού λαβύρινθου, που θα ταίριαζε στον κόσμο του Ερζέ». Ήδη, οι πρώτες 40 σελίδες «ξεναγούν» τον αναγνώστη στους χώρους και τα σχέδια του Μουσείου, προετοιμάζοντάς τον, με κείμενο και φωτογραφίες, για μια πρώτη επίσκεψη. Ακολουθεί το «πορτρέτο του καλλιτέχνη», μια σχεδόν εξαντλητική εργο-βιογραφία, με τα πρώτα σχέδια, σκίτσα και τις εικονογραφήσεις του Ερζέ, απ’ όπου θα ξεπηδήσει ο ανεξάντλητος κόσμος του Τεν-τεν, με Leitmotiv το προσκοπικό περιβάλλον, που θα διαμορφώσει σε απόλυτο βαθμό τη ζωή του Ερζέ, αλλά και του ήρωά του. Διόλου τυχαία, το πρώτο σκίτσο, όπου εμφανίζεται το πρόπλασμα του Τεν-τεν, με στολή προσκόπου, δημοσιεύεται στην προσκοπική επιθεώρηση Le boy-scout belge (1928) και η πρώτη λέξη που αναφωνεί είναι «Εύρηκα!». Σαν άλλος Αρχιμήδης ο Ερζέ θ’ ανακαλύψει τον «νόμο του Τεν-τεν»: κάθε άνθρωπος έχει μέσα του το πνεύμα της αναζήτησης, της περιπέτειας και της αλληλεγγύης.